Moshe P. Feldenkrais kimdir?
“Benim niyetim sana bir şey öğretmek değil, senin kendi anlama ve gerçekleştirme hızını fark edip, bu hızda öğrenebilmeni sağlamaktır.”
M. Feldenkrais
Yöntemin yaratıcısı Dr. Moshe Feldenkrais (1904-1984) bir mühendis, fizikçi, mucit, dövüş sanatları ustası ve kendini insanın gelişimine adamış bir araştırmacıydı. Doğu Avrupa'da doğdu, genç yaşta tek başına Filistin'e göç etti. Daha sonra Sorbonne'da okudu ve 1930'larda Paris'teki Joliot Curie laboratuvarında çalıştı. Jiu Jitsu'ya olan ilgisi, onu Judo ustası Jigoro Kano ile karşılaştırdı. Judo'da siyah kuşak kazanan ilk Avrupalılardan biri olan Dr. Feldenkrais, bu savunma sanatının Avrupa’da yayılmasını sağladı.
Kronik ağrılara neden olan dizindeki sakatlanma, M.Feldenkrais’ı hareket, zihin ve farkındalık arasındaki ilişkinin keşfine taşıdı. 1940'larda yöntemini geliştirmeye başladı ve konuyla ilgili ilk kitabını yazdı. 1950'lerde İsrail'e döndü ve 1984'te Tel Aviv'de ölene kadar yöntem üzerine çalıştı. Dizine ‘imkansızı mümkün kılarak’ tekrar sağlıkla hareket etmeyi öğreten M. Feldenkrais, yöntemin Fonksiyonel Entegrasyon (FI) denilen bire bir uygulama halini geliştirdi. Ortaya çıkan etkili sonuçların ardından -yöntemi daha çok insana ulaştırabilmek için- Hareket Yoluyla Farkındalık (ATM) grup derslerini geliştirdi. Hareket, öğrenme, insan bilinci ve somatik deneyim üzerine bir dizi ufuk açıcı kitap yazdı. 1960'lardan itibaren İsrail'de, ardından Avrupa'nın birçok ülkesinde ve Amerika'da eğitimler vermeye başladı.
Moshe Feldenkrais, yöntemini geliştirirken kişisel bilgi ve deneyimlerinin yanı sıra anatomi, fizyoloji, nöroloji, çocuk gelişimi, hareket bilimi, evrim, psikoloji, doğu felsefesi temelli uygulamalar ve diğer somatik yaklaşımlar üzerinde çalıştı. Birçok farklı alanda, döneminin önemli düşünür ve bilim insanlarıyla iş birliği yaptı.
Feldenkrais Yöntemi’nin derinliği, canlılığı ve netliği Dr. Feldenkrais'ın bu çok yönlü araştırma ve iş birliklerinde yatmaktadır. Yöntemin geniş kapsamı nöroloji, psikoloji, sahne sanatları, spor ve rehabilitasyon gibi çeşitli alanlarda uygulanmasına olanak sağladı.
Günümüzde mirasını devralan öğrencileri, Feldenkrais Yöntemi’ nin gelişmesi ve yeni eğitmenler yetişmesi için çalışmaya devam ediyor. Yanı sıra bazı öğrencileri, Dr. Moshe Feldenkrais’tan aldıkları ilham ve destekle, Feldenkrais Yöntemi’nden hareketle kendi yöntem ve yaklaşımlarını geliştiriyorlar.
Mark Reese’den Bir Moshe Feldenkrais Biyografisi
Moshe Pinchas Feldenkrais 6 Mayıs 1904’te, bugün Ukrayna sınırları içinde olan, Slavuta’da doğdu. Ailesi, o henüz küçükken, Korets’in yakınındaki bir kasabaya, ardından 1912’de ise bugün Belarus olan, Baranoviçi’ye taşındı. Feldenkrais ergenlik ve lise yıllarının başlangıcına kadar, I. Dünya Savaşı sırasında birçok çatışmanın geçtiği, Baranoviçi’de yaşadı. Liseye devam ederken bir yandan İbranice ve Siyonist felsefe üzerine eğitim aldı. İki yılın ardından eğitimini yarıda bırakarak, 1918’de henüz 14 yaşındayken, tek başına altı aylık bir Filistin yolculuğuna çıktı.
1919’da Filistin’e varan Feldenkrais, diplomasını almak üzere liseye dönene kadar (1923), orada işçi olarak çalıştı. Liseden mezun olduktan sonra (1925), İngiliz topografi ofisi için haritacı olarak çalışmaya başladı.
Aynı dönem çevresindeki Yahudilerle savunma sanatları çalışmalarına katılarak jiujitsu ile tanıştı. Jiujitsu öğrendikten sonra kendi savunma tekniklerini geliştirmeye başladı. 1929 yılında bir futbol maçında sol dizini incitti.[1]
İyileşme sürecinde, C. Harry Brooks’un Emile Couse’nin oto-telkin sistemi üzerine çalışmalarını, yanı sıra kendi yazdığı iki bölümü de içeren 'Autosuggestion - Kendi Kendine Telkin' (1930) adlı kitabı İngilizce’den İbranice’ye çevirdi. Ardından kendini savunma üzerine olan ilk kitabı Jiujitsu (1931)’ yu yayımladı.
Feldenkrais 1930 yılında Paris’e giderek mühendislik okulu olan Ecole des travaux publics des Paris’e kayıt oldu. 1933 yılında mekanik ve elektrik mühendisliği alanlarından mezun oldu. Aynı yıl judonun geliştiricisi Jigoro Kano ile tanıştıktan sonra judo alanında çalışmaya başladı ve tekrar jiujitsu eğitmenliğine döndü. Yine 1933 yılı içinde Frederic Joliot Curie’nin araştırma asistanı olarak, Radium Enstitüsü’nde çalışmaya, bir yandan da Sorbonne’da mühendislik doktorası eğitimine başladı. 1935 - 1937 yılları arasında Arcueil - Cachan laboratuvarlarında, atomsal füzyon deneylerinde kullanılan, Van de Graaf Jeneratörü’nün yapımında çalıştı. 1935 yılında İbranice Jiujitsu kitabını yenileyerek, 'La defense du faible contre lagresseur' adıyla Fransızca versiyonunu ve 1938 ‘de 'ABC du Judo - Judo’nun ABC’si' kitabını yayımladı.
1936’da judoda siyah kuşak, 1938'de 2. Dan seviyelerine ulaştı. Aynı yıl Yona Rubenstein ile evlendi. 1939’dan 1940'a kadar Paul Langevin’in yanında manyetik ve ultrason üzerine araştırmalar yaptı.
1940 yılına gelindiğinde Almanlar Paris’e ulaşınca Feldenkrais İngiltere’ye kaçmak zorunda kaldı. İskoçya’da 1945 yılına kadar, İngiliz donanmasında bilim adamı olarak, anti - denizaltı araştırmalarını yürüttü. Bu esnada orada judo ve savunma dersleri verdi. 1942’de kendini savunma üzerine el kitabı niteliğindeki "Practical Unarmed Combat and Judo - Pratik Silahsız Dövüş ve Judo"yu yayımladı. Feldenkrais Fransa’dan kaçışı sırasında nükseden ve denizaltı güvertelerinde uzun yürüyüşlerden dolayı ağırlaşan diz problemiyle baş edebilmek için kendi üzerinde çalışmaya başladı. Bu konudaki yeni fikirleri hakkında bir seri ders verirken, deneysel dersler vermeye de başladı ve bazı iş arkadaşlarıyla özel olarak çalıştı.
1946 yılında donanmadan ayrılarak Londra’ya yerleşti. Özel sektörde ürün geliştirme alanında ve danışman olarak çalışmaya başladı. 'London Budokwai'de judo dersleri almaya devam eden Feldenkrais, Uluslararası Judo Komitesi’nin kuruluşuna öncülük etti ve judo prensiplerinin bilimsel analizi üzerine çalışmaya başladı. 1949 yılında kendi yöntemi üzerine ilk kitabı olan 'Body and Mature Behavior - Beden ve Olgun Davranış' adlı kitabını ve 1952’de judo üzerine son kitabı olan 'Higher Judo - Yüksek Judo’yu yayınladı. Londra süreci boyunca George Gurdjieff, F.M. Alexander’ın çalışmaları üzerine araştırmalar yaptı ve Heinrich Jacoby ile çalışmak üzere İsviçre’ye gitti.
1951-1953 yılları arasında İsrail Ordusu Elektronik Birimi’ni yönetmek üzere İsrail’e döndü. 1954 yılında kalıcı olarak Tel Aviv’e yerleşti ve geçimini ilk kez kendi yöntemini öğreterek sağlamaya başladı. Londra’da başladığı kitabı, "The Potent Self - Güçlü Ben"in taslağı üzerinde çalışmalarını aralıksız sürdürdü.
1955 yılı civarında kendi geliştirdiği Awareness Through Movement (ATM) – Hareket Yoluyla Farkındalık derslerini kalıcı olarak yürütmeye başladığı Aleksander Yanai Caddesi’ndeki stüdyoya taşıdı.
'Functional Integration (FI) - Fonksiyonel Entegrasyon' derslerini ise anne ve babasının yaşamış olduğu apartman dairesinde vermeye başladı. 1957 yılı başlarında İsrail Başbakanı David Ben-Gurion’a ders ( FI ) vermeye başladı.
1950’lerin sonlarına doğru Feldenkrais, çalışmalarını Avrupa ve Amerika’da tanıtmaya başladı. "Bodily Expressions - Bedensel İfade"yi yayımladı. 1967’de 'Improving the Ability to Perform - Performans Becerisinin Geliştirilmesi' (1972 yılı İngilizce versiyonunda verilen başlık ile Awareness Through Movement - Hareket Yoluyla Farkındalık - Türkçe'ye Bedensel Farkındalığın Yolu olarak çevrilmiştir.) adlı kitabını yayımladı. 1968 yılında ailesinin evinin yakınında, 49 Nachmani Caddesi’nde Functional Integration - Fonksiyonel Entegrasyon (FI) pratikleri için bir stüdyo açtı ve burada ilk eğitmen eğitim programını, 1969-1971 yılları arasında, 12 öğrenciyle başlattı.
Aylık periyodlar halinde verdiği uluslararası kurslarının ardından, 1975 - 1978 yılları arasında San Francisco’da, 65 kişilik bir öğrenci grubuna 4 yaz süren eğitmen eğitimi programını gerçekleştirdi. "The Case of Nora- Nora Dosyası" adlı kitabını 1977’de; 'The Elusive Obvious - Elde Edilmesi Güç Netlik' adlı kitabını ise 1981 yılında yayımladı. 1980 yılında 235 öğrencilik Amherst eğitim programına başladı, ancak dört yıllık programın sadece ilk iki yazında ders verebildi. 1981 güzünde hastalandıktan sonra, açık grup dersleri vermeyi bıraktı. 1 Temmuz 1984 yılında (geçirdiği beyin kanaması sonucunda Ç.N.) hayata veda etti.
Tarihleri, adları ve yerleri doğrulamak için elimden gelenin en iyisini yaptım, ancak mevcut bilgilerin sınırlamaları ve kaynaklar arasındaki tutarsızlıklar nedeniyle bunların doğruluğunu garanti edemiyorum.
M.R.
Mark Reese, Feldenkrais'ın hayatını kapsamlı bir şekilde araştırdı ve yakında çıkacak olan Moshe Feldenkrais: A Life in Movement* adlı Feldenkrais biyografisinin yazarıdır. _ Ed.
(*Kitap 2015 ocak ayında yayınlanmıştır.Ç.N.)
Kaynak: M.Feldenkrais (2010). Embodied wisdom collected paper of Moshe Feldenkrais. Berkeley,California: North Atlantic Books s.223